داستانی شگفت از اذان نیمه شب!

بسم الله الرحمن الرحیم

در دوره خلافت امویان ، تنها نژادی که بر سراسر کشور پهناور اسلامی آن‏ روز حکومت می‏کرد و قدرت را در دست داشت نژاد عرب بود ، اما در زمان‏ خلفای عباسی ایرانیان تدریجا قدرتها را قبضه کردند و پستها و منصبها را در اختیار خود گرفتند .

خلفای عباسی با آنکه خودشان عرب بودند از مردم عرب دل خوشی نداشتند،سیاست آنها بر این بود که اعراب را کنار بزنند و ایرانیان را به قدرت‏ برسانند ، حتی از اشاعه زبان عربی در بعضی از بلاد ایران جلوگیری می‏کردند این سیاست تا زمان مأمون ادامه داشت

پس از مرگ مأمون ، برادرش معتصم بر مسند خلافت نشست . مأمون و معتصم از دو مادر بودند : مادر مأمون ایرانی بود و مادر معتصم از نژاد ترک . به همین‏ سبب خلافت معتصم موافق میل ایرانیان - که پستهای عمده را در دست داشتند نبود :

ایرانیان مایل‏ بودند عباس پسر مأمون را به خلافت برسانند . معتصم این مطلب را درک‏ کرده بود و همواره بیم آن داشت که برادر زاده‏اش عباس بن مأمون ، به‏ کمک ایرانیان ، قیام کند و کار را یکسره نماید .

از این رو به فکر افتاد هم خود عباس را از بین ببرد و هم جلو نفوذ ایرانیان را که طرفدار عباس‏ بودند بگیرد . عباس را به زندان انداخت و او در همان زندان مرد . برای‏ جلوگیری از نفوذ ایرانیان ، نقشه کشید پای قدرت دیگری را در کارها باز کند که جانشین ایرانیان گردد .

برای این منظور گروه زیادی از مردم‏ ترکستان و ماوراءالنهر را که هم نژاد مادرش بودند به بغداد و مرکز خلافت‏ کوچ داد و کارها را به آنان سپرد . طولی نکشید که ترکها زمام کارها را در دست گرفتند و قدرتشان بر ایرانیان و اعراب فزونی یافت .

معتصم از آن نظر که به ترکها نسبت به خود اعتماد و اطمینان داشت ، روز به روز میدان را برای آنان بازتر می‏کرد ، از این رو در مدت‏ کمی اینان یکه‏تاز میدان حکومت اسلامی شدند .

ترکها همه مسلمان بودند و زبان عربی آموخته بودند و نسبت به اسلام وفادار بودند ، و زبان عربی‏ آموخته بودند و نسبت به اسلام وفادار بودند ،

اما چون از آغاز ورودشان به‏ عاصمه تمدن اسلامی تا قدرت یافتنشان فاصله زیادی نبودند ، به معارف و آداب و تمدن اسلامی آشنایی زیادی نداشتند ، و خلق و خوی اسلامی نیافته‏ بودند ،

بر خلاف ایرانیان که هم سابقه تمدن داشتند و هم علاقه‏مندانه‏ معارف و اخلاق و آداب اسلامی را آموخته بودند و خلق و خوی اسلامی داشتند و خود پیش قدم خدمتگزاران اسلامی به شمار می‏رفتند .

در مدتی که ایرانیان‏ زمام امور را در دست داشتند ، عامه مسلمین راضی بودند ، اما ترکها در مدت نفوذ و در دست گرفتن قدرت آنچنان وحشیانه رفتار کردند که عامه‏ مردم را ناراضی و خشمگین ساختند .

سربازان ترک هنگامی که بر اسبهای خود سوار می‏شدند و در خیابانها و کوچه‏های بغداد به جولان می‏پرداختند ملاحظه نمی‏کردند که انسانی هم در جلو راه آنها هست ،

از این رو بسیار اتفاق می‏افتاد که زنان و کودکان و پیران سالخورده و افراد عاجز در زیر دست و پای اسبهای آنها لگد مال می‏شدند .

مردم آنچنان به ستوده آمدند که از معتصم تقاضا کردند پایتخت را از بغداد به جای دیگر منتقل کند . مردم در تقاضای خود یادآوری کردند که اگر مرکز را منتقل نکند با او خواهند جنگید .

معتصم گفت : " با چه نیرویی‏ می‏توانند با من بجنگند ، من هشتاد هزار سرباز مسلح آماده دارم " .

گفتند : " با تیرهای شب ، یعنی با نفرینهای نیمه شب به جنگ تو خواهیم آمد " .

معتصم پس از این گفتگو با تقاضای مردم موافقت کرد و مرکز را از بغداد به سامرا منتقل کرد . پس از معتصم ، در دوره واثق و متوکل و منتصر و چند خلیفه دیگر ، نیز ترکها عملا زمام امور را در دست داشتند و خلیفه ، دست نشانده آنها بود .

بعضی از خلفای عباسی در صدد کوتاه کردن دست ترکها بر آمدند ، اما شکست خوردند . یکی از خلفای عباسی که به‏ کارها سرو صورتی داد و تا حدی از نفوذ ترکها کاست " المعتضد " بود .

در زمان معتضد ، بازرگان پیری از یکی از سران سپاه مبلغ زیادی طلبکار بود و به هیچ وجه نمی‏توانست وصول کند ، ناچار تصمیم گرفت به خود خلیفه‏ متوسل شود ، اما هر وقت به دربار می‏آمد دستش به دامان خلیفه نمی‏رسید ، زیرا دربانان و مستخدمین درباری به او راه نمی‏دادند .

بازرگان بیچاره از همه جا مأیوس شد و راه چاره‏ای به نظرش نرسید ، تا اینکه شخصی او را به یک نفر خیاط در " سه شنبه بازار " راهنمایی کرد و گفت این خیاط می‏تواند گره از کار تو باز کند .

بازرگان پیر نزد خیاط رفت . خیاط نیز به آن مرد سپاهی دستور داد که دین خود را بپردازد و او هم بدون معطلی پرداخت . این جریان بازرگان پیر را سخت در شگفتی فرو برد ، با اصرار زیاد از خیاط پرسید : " چطور است که اینها که به احدی اعتنا ندارند فرمان تو را اطاعت می‏کنند ؟

خیاط گفت : " من داستانی دارم که باید برای تو حکایت کنم " : روزی‏ از خیابان عبور می‏کردم ، زنی زیبا نیز همان وقت از خیابان می‏گذشت، اتفاقا یکی از افسران ترک در حالی که مست باده بود از خانه خود بیرون‏ آمده و جلو در خانه ایستاده بود و مردم را تماشا می‏کرد ،

تا چشمش به آن‏ زن افتاد دیوانه وار در مقابل چشم مردم او را بغل کرد و به طرف خانه خود کشید . فریاد استغاثه زن بیچاره بلند شد ، داد می‏کشید : ایها الناس به‏ فریادم برسید ، من اینکاره نیستم ، آبرو دارم ، شوهرم قسم خورده اگر یک‏ شب در خارج خانه به سربرم مرا طلاق دهد ، خانه خراب می‏شوم ، اما هیچ کس‏ از ترس جرأت نمی‏کرد جلو بیاید .

من جلو رفتم و با نرمی و التماس از آن افسر خواهش کردم که این زن را رها کند ، اما او با چماقی که در دست داشت محکم به سرم کوبید که سرم‏ شکست و زن را به داخل خانه برد . من رفتم عده‏ای را جمع کردم و اجتماعا به در خانه آن افسر رفتیم و آزادی زن را تقاضا کردیم ،

ناگهان خودش با گروهی از خدمتکاران و نوکران از خانه بیرون آمدند و بر سر ما ریختند و همه ما را کتک زدند . جمعیت متفرق شدند ، من هم به خانه خود رفتم ، اما لحظه‏ای از فکر زن‏ بیچاره بیرون نمی‏رفتم ، با خود می‏اندیشیدم که اگر این زن تا صبح پیش این‏ مرد بماند زندگیش تا آخر عمر تباه خواهد شد و دیگر به خانه و آشیانه خود راه نخواهد داشت .

تا نیمه شب بیدار نشستم و فکر کردم . ناگهان نقشه‏ای‏ در ذهنم مجسم شد ، با خود گفتم این مرد امشب مست است و متوجه وقت نیست ، اگر الان آواز اذان را بشنود خیال می‏کند صبح است و زن را رها خواهد کرد . و زن قبل از آنکه شب به آخر برسد می‏تواند به خانه خود برگردد .

فورا رفتم به مسجد و از بالای مناره فریاد اذان را بلند کردم . ضمنا مراقب کوچه و خیابان بودم ببینم آن زن آزاد می‏شود یا نه ، ناگهان دیدم‏ فوج سربازهای سواره و پیاده به خیابانها ریختند و همه می‏پرسیدند این کسی‏ که در این وقت شب اذان گفت کیست ؟

من ضمن اینکه سخت وحشت کردم‏ خودم را معرفی کردم و گفتم من بودم که اذان گفتم . گفتند : زود بیا پائین‏ که خلیفه تو را خواسته است . مرا نزد خلیفه بردند . دیدم خلیفه نشسته‏ منتظر من است ، از من پرسید چرا این وقت شب اذان گفتی ؟

جریان را از اول تا آخر برایش نقل کردم . همانجا دستور داد آن افسر را با آن زن حاضر کنند ، آنها را حاضر کردند ، پس از بازپرسی مختصری دستور قتل آن افسر را داد . آن زن را هم به خانه نزد شوهرش فرستاد و تأکید کرد که شوهر او را مؤاخذه نکند و از او بخوبی نگهداری کند ، زیرا نزد خلیفه مسلم شده که زن‏ بی تقصیر بوده است .

آنگاه معتضد به من دستور داد ، هر موقع به چنین مظالمی برخوردی همین‏ برنامه ابتکاری را اجرا کن ، من رسیدگی می‏کنم . این خبر در میان مردم‏ منتشر شد . از آن به بعد اینها از من کاملا حساب می‏بردند . این بود که تا من به این افسر مدیون فرمان دادم فورا اطاعت کرد

------------------------------------

موفق ودرپناه حق باشید

منبع: داستان راستان

مولف: استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری ره