تغییر سبک زندگی هدف بازیهای آمریکایی

سیمس یک بازی رایانه‌ای است که رده سنی آن برای کودکان تعریف شده است، در این بازی، کودک وارد دنیایی متفاوت با آنچه هر روز می‌بیند، می‌شود، دنیایی که کاملا بر اساس الگوی زندگی غربی طراحی شده است.

گرداب- از محل کار آمده اید، خودروی آخرین مدلتان را در پارکینگ مجهزتان پارک می‌کنید و وارد خانه بزرگ دوبلکس خود می‌شوید.

تلویزیون 60 اینچ خود را روشن می‌کنید و کانال‌ها را کمی بالا و پائین می‌کنید و بعد به طبقات بالا می‌روید و اتاق‌های بزرگتان را بررسی می‌کنید.

حوصله تان سر رفته است؟ زنگ می‌زنید به همه دوستانتان و یک پارتی بزرگ برای همین امشب برگزار می‌کنید! همه دخترها و پسرهایی را که می‌شناسید، دعوت می‌کنید و آنها هم با بهترین لباس هایشان به مهمانی شما می‌آیند. رقص و آواز و سِرو انواع غذاها، بخشی از مهمانی شماست.

شب را خیلی سریع می‌گذرانید، مثل این‌که دکمه fast forward ریموت کنترل خود را نگه داشته اید! صبح به محل کار خود می‌روید، محل کارتان همان چیزی است که همیشه در رویایتان می‌دیدید. فضای با نشاطی که دائماً قهوه می‌نوشید و با همکاران گپی هم می‌زنید و احتمالاً برای شب در یک رستوران قرار می‌گذارید.

خب حتماً شما هم می‌پرسید آیا متن بالا بخشی از آن چیزی است که من واقعاً می‌خواهم بگویم؟ احتمالاً بسیاری از شما با بیشتر بخش‌های آن مخالف هستید، زیرا از دوران کودکی تان با مفاهیم و ارزش‌های متفاوتی آشنا شده اید که بسیاری از قسمت‌های زندگی به این سبک، برایتان ضد ارزش تلقی می‌شوند.

اما اگر از دوران کودکی بر اساس الگویی دیگر زندگی می‌کردید، چطور؟ نیازی نیست این الگو یک الگوی واقعی باشد، بلکه یک تجسم خیالی هم می‌تواند الگوی شما قرار بگیرد. اگر شما پشت رایانه خود می‌نشستید و به انجام یک بازی شبیه‌سازی از زندگی غربی به مانند آنچه در بالا آمد می‌پرداختید باز هم به همه این مطالب، نگاهی ضد ارزشی داشتید؟

حقیقت آن است که آنچه گفته شد بخشی از یک بازی رایانه‌ای است که اتفاقاً رده سنی آن برای کودکان تعریف شده است؛ یعنی فرزند شما وقتی رایانه خود را روشن می‌کند و شروع به انجام این بازی می‌کند، وارد دنیایی متفاوت با آنچه هر روز می‌بیند می‌شود، دنیایی که کاملاً بر اساس الگوی زندگی غربی طراحی شده است و در حقیقت او تمرین زندگی می‌کند؛ زندگی به سبک‌های غیر خودی. او رویای خود را از آینده، از هنگامی که صاحب خانه شد، از هنگامی که بر سر یک کار رفت، اینچنین متصور می‌شود و این یعنی من دیگر یک ایرانی نیستم!

بازی Sims محصول شرکت Electronic Arts از آن جمله بازیهایی است که در بخشی از پازل جنگ نرم قرار می‌گیرد، حال این چه خواسته سازندگانش باشد و چه نباشد! انسان امروزی، به خصوص از نوع غربی‌اش، ابزار را در مفاهیمی فراتر از کاربرد اولیه خود به کار می‌برند و این به دلیل ماهیت سیری ناپذیری انسان غربی است که سعی می‌کند همه را شبیه خود کند و یا حتی المقدور، دنیای دیگران را استحاله کند. هرچند این قدرت تکنولوژی است که از کیلومترها آن طرف‌تر سبک زندگی ملت‌ها را تعیین می‌کند.

البته بازی‌هایی همچون Sims را نمی‌توان هم‌رده بازیهایی چون "میدان نبرد" که در آن حمله به ایران به عنوان داستان محوری بازی قرار گرفته است، در نظر بگیریم، زیرا آن گونه از بازی‌ها مستقیماً حرف خود را می‌زنند و عملاً نیروی مخالف را تهدید به حمله نظامی می‌کنند، اما در بازی‌هایی مثل Sims، هدف، فکر بازی‌باز است و قرار نیست مخاطب پیام مستقیم را درک کند، بلکه بازی قرار است در یک پروسه حتی طولانی، ذهن شما را درگیر چیزی کند که می‌داند به احتمال زیاد برای شما جذاب است یا جذاب خواهد شد و این همان هدف جنگ نرم است.

ویژگی‌های بارز این دست بازی‌ها چند مورد است:
1. زمان طولانی بازی: این بازی‌ها برخلاف بازی‌های سبک اکشن، پلیسی، ورزشی و غیره که سرعت انجام بازی در آنها بالاست بازی‌هایی هستند که در مدت زمان یک‌سال یا بیشتر انجام می‌شود، برخی از آنها حتی پایانی ندارد.
2. زندگی موازی: بازی بازهایی که این دست گیم‌ها را انتخاب می‌کنند در کنار زندگی عادی خود یک زندگی مجازی نیز دارند، بسیاری از بازی بازها صبح‌ها به محل کار خود می‌روند و شبها زندگی مجازی خود را از پشت رایانه هدایت می‌کنند.
3. بی‌حد و مرز بودن: این زندگی موازی از این جهت جذابیت ایجاد می‌کند که حدود و ثغور دنیای بیرونی در آنها وجود ندارد.
4. آموزش: ویژگی بارز این بازی‌ها آموزش است، این آموزش همه وجوه زندگی را در بر ‌می‌گیرد، از زبان و نوع پوشش تا نحوه برخورد با دیگران و حتی شناساندن مظاهر تمدنی سایر کشورها.

هرچند این موارد حتماً بد نیست، استفاده از تکنولوژی و بهره بردن از آن در تبیین و آموزش شیوه زندگی خود به دیگران، آموزشی نرم و تأثیرگذار است که با جنگ و خونریزی به دست نمی‌آید، نکته قابل توجه ورود ما به این عرصه با استفاده از تولید محتوا در قالب جنبش نرم افزاری است.

بازی Sims از این نوع بازی‌هاست که البته بسته‌های مختلفی برای آن تعبیه شده است، در یکی از این بسته‌ها اماکن زیبای تاریخی، باستانی و تفریحی تبلیغ می‌شود که در آن اتفاقات جالب و مهیجی برای بازی باز می‌افتد. سفر به چین و دیدن از شانگهای، مصر، فرانسه و معرفی وی‍ژگی‌های این سرزمین‌ها بخشی از این بازی است، نکته جالب توجه آن است که در هر سفر بخشی از ویژگی‌های آن سرزمین به بازی باز نشان داده می‌شود مثلاً در شانگهای انجام ورزش‌های رزمی این جذابیت را ایجاد می‌کند.

در بسته دیگری از این بازی محیط زندگی به نمایش گذاشته می‌شود؛ استفاده از وسایل و ابزارهای زندگی و جذابیت‌هایی که در آن وجود دارد بخشی از این بازی است.

شغل، استفاده از ماشین‌های جدید، تجربه زندگی شبانه به سبک غربی، جامعه پذیری بیرون از خانه، زندگی در نوجوانی، لوازم زندگی شهری، زندگی با حیوانات، آرایش خانم‌ها، تجربه رقص و خوانندگی و بسیاری از موارد دیگر از بسته‌های در نظر گرفته شده برای بازی باز است.

البته در این زمینه شرکت‌های داخلی نیز تلاش کرده‌اند که بازیهای مشابهی تولید کنند که بر اساس الگوی ایرانی طراحی شده باشد، به عنوان نمونه می‌توان به بازی "زندگی جدید سارا" اشاره کرد که بازی، داستان یک دختر دانشجو را روایت می‌کند که برای رفتن به دانشگاه به شهر بزرگی آمده است و حالا ما به عنوان بازی باز باید او را کنترل کنیم و همچون یک دختر دانشجو که تازه وارد یک شهر شده است، سارا را بر اساس الگوهای سالم هدایت کنیم. البته هر چند این بازی تاکنون منتشر نشده است، اما این دست کارها از آن جهت که احساس مسئولیت شرکت‌های ایرانی سازنده بازی را در این جنگ نرم نشان می‌دهد، می‌تواند امیدوارکننده باشد.

هر چند اینگونه بازیها که نقش محوری در استحاله ذهن کودک، نوجوان و حتی جوانان را دارد، بسیار زیاد است، اما سؤال قابل توجه این است که آیا همواره باید منتظر ماند و چنانچه بازی مطرحی برای تغییر شیوه‌های زندگی بومی مطابق با آداب، سنن و ارزشها به بازار آمد، اخباری احتمالاً از سر رفع تکلیف در رسانه‌های مجازی بی‌شمارمان علیه بازی مذکور بزنیم یا در این جنگ نرم که اهمیت فضای سایبری در آن غیر قابل کتمان است، با تجهیزاتی هدفدار وارد عرصه شویم؟

در دوسال گذشته که موضوع جنگ نرم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، رسانه‌های مجازی که تحت عنوان مقابله با تاکتیک‌های دشمن ساخته شده‌اند، بیش از هر چیز از این موضوع سود برده‌اند. صرف هزینه برای راه‌اندازی سایت‌هایی که هر کدام رسالت خود را فراموش کرده و به ابزاری برای پیشبرد جنگ نرم دشمن تبدیل شده‌اند، تنها بخشی از ضررهای اینگونه اقدامات سرسری و احساسی است.

به نظر می‌رسد در دنیایی که افراد از پذیرش آنچه به‌طور مستقیم به ایشان تزریق می‌شود، سر باز می‌زنند، بهتر است با برنامه، ذهن و دل مخاطب خود را به سوی حقایق بگشاییم و در این مسیر باید نگاه نخست خود را به کودکان و نوجوانان که همچون نهال‌های نوپا افکارشان تنومند نشده است، متمرکز کنیم.

به همین جهت برای این گروه سنی بهترین راه‌حل همان سنتی است که هزاران سال به وسیله کودکان و نوجوانان صورت می‌گرفت؛ یعنی بازی. دیگر زمانی که بچه‌ها در کوچه "الک دولک" یا "گرگم به هوا" بازی کنند گذشته است، بازی کودک و نوجوان امروزی مدرن شده و ما نیز همان چیزی را به او می‌دهیم که می‌خواهد. با این کار ضمن این‌که فرزندانمان را سرگرم چیزی مطمئن کرده‌ایم، ذهن آنها را از خطر استحاله شدن به وسیله بازی‌های مشابه غربی، دور نگاه می‌داریم.